Sáng sớm lúc 3h, các thành viên trong đoàn đã tất bật chuẩn bị cho chuyến đi, mang theo hơn 50 thành viên là đại diện của 8 hội Người Khuyết Tật (NKT) tỉnh Lâm Đồng, Hội Chữ Thập Đỏ và Caritas Đà Lạt cùng nhau hướng về Nha Trang. Vượt qua quãng đường dài 180 km, băng qua những cung đường uốn lượn của đèo Ngoạn Mục, đoàn chúng tôi đến nơi vào giữa trưa, kịp dùng bữa và nghỉ ngơi để chuẩn bị cho buổi học đầu tiên vào chiều ngày 1/4.
Diễn đàn KLEP năm nay xoay quanh chủ đề “Lãnh đạo thích ứng và trao quyền” là dịp để các lãnh đạo Hội NKT gặp gỡ, chia sẻ, đề xuất giải pháp quản lý và thúc đẩy sự tham gia chủ động, sáng tạo từ đội ngũ kế thừa. Đặc biệt, sự hiện diện của thầy Nguyễn Văn Cử – Phó Giám đốc Trung tâm DRD – với những kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn hứa hẹn mang đến nhiều góc nhìn hữu ích.
Tọa đàm giao lưu: Lắng nghe để hiểu – cùng nhau học hỏi và trưởng thành
Trong khuôn khổ Diễn đàn KLEP 3, phiên tọa đàm giao lưu giữa các lãnh đạo Hội NKT diễn ra trong bầu khí cởi mở và chân thành, mọi người cùng nhau chia sẻ những câu chuyện thực tế, bài học kinh nghiệm và cả những trăn trở cho hành trình phía trước
Thành công đến từ đâu?
Các đại biểu đồng lòng khẳng định: thành công của các hội hiện nay bắt nguồn từ việc đặt quyền lợi của người khuyết tật làm trung tâm cho mọi hoạt động. Sự đoàn kết, gắn bó giữa các thành viên trong hội và đặc biệt là trong Ban Chấp hành chính là nền tảng vững chắc để Hội phát triển. Bên cạnh đó, việc tạo điều kiện, lắng nghe ý kiến hội viên – nhất là thế hệ trẻ – và tạo môi trường để họ cống hiến, dấn thân là yếu tố không thể thiếu. Một tinh thần “dám hy sinh, dám hết lòng” luôn được nhấn mạnh như ngọn lửa giữ cho hội sống động và bền bỉ.
Mời gọi sự tham gia – không chỉ bằng lời nói mà bằng hành động cụ thể
Làm sao để thu hút sự tham gia, dấn thân thực sự? Theo thầy Nguyễn Văn Cử – Phó Giám đốc Trung tâm DRD – câu trả lời nằm ở việc "nhận diện" được điểm mạnh của từng hội viên. Thầy gợi ý phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi – một bước đơn giản nhưng rất quan trọng – nhằm phân tích điểm mạnh, điểm yếu để phân công nhiệm vụ phù hợp, tạo động lực cá nhân, tạo tiền đề để đào tạo hội viên cho phù hợp, thúc đẩy sự trưởng thành của từng người. Quan trọng hơn, bảng khảo sát cần được thực hiện định kỳ, theo từng giai đoạn, để Hội không chỉ thích ứng với sự thay đổi mà còn luôn đi trước một bước trong việc lập kế hoạch phát triển tương ứng với nguyện vọng của các hội viên.
Khi mỗi hội viên cảm nhận được kế hoạch hành động của Hội mang lại giá trị thiết thực cho họ, và khi sự đóng góp của họ được trân trọng, họ sẽ sẵn sàng dấn thân. Một tổ chức chỉ có thể vững mạnh nếu mọi vai trò – dù lớn hay nhỏ – đều được nhìn nhận công bằng. Và đôi khi, điều đơn giản nhất để thu hút nguồn lực chính là: “Hãy làm thật tốt điều mình đang làm – tự khắc người khác sẽ muốn đồng hành cùng bạn.” Trong các mối quan hệ, nguồn lực con người lẫn tài chính luôn không tách rời nhau. Từ một mối quan hệ tốt, một người hội viên có thể mở ra kết nối với những nguồn lực khác, từ đó hình thành một mạng lưới hỗ trợ bền vững.
Những thách thức không thể né tránh
Không khó để nhận ra khó khăn lớn nhất hiện nay chính là vấn đề tài chính. Các hội đã cùng nhau đề xuất nhiều giải pháp sáng tạo: phát triển mô hình kinh doanh phù hợp, phân bổ quỹ hợp lý, xây dựng đội ngũ trẻ có kỹ năng viết dự án để huy động nguồn lực. Tuy nhiên, thầy Cử đặc biệt nhấn mạnh: “đừng dựa vào sự thương hại để bán được sản phẩm” - đó không phải là con đường lâu dài. Muốn tồn tại, sản phẩm – dịch vụ do người khuyết tật làm ra cần thực sự chất lượng, có khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường. Hãy để khách hàng thấy giá trị họ nhận được, rồi sau đó là câu chuyện truyền cảm hứng phía sau.
Đối với các nhà tài trợ cũng vậy, đừng chỉ chăm chăm kể về khó khăn của hội, mà hãy nói đến giá trị đôi bên cùng có được. Một mối quan hệ win-win là điều mà các hội cần hướng đến, bởi sự bi thương hóa người khuyết tật sẽ chỉ khiến họ mãi bị ràng buộc trong những khuôn mẫu định kiến xã hội.
Thách thức không chỉ đến từ bên trong, mà còn từ những thay đổi hành chính bên ngoài. Thông tin sáp nhập các đơn vị hành chính ở cấp xã, huyện trong thời gian tới cũng gây ra không ít xáo trộn trong tổ chức và sinh hoạt hội. Với tình hình sáp nhập này, nhiều hội buộc phải thay đổi phương thức điều hành, kết nối lại hội viên từ đầu, tổ chức lại toàn bộ hoạt động – một thách thức nhưng cũng là cơ hội để làm mới mình.
Lãnh đạo thích ứng và trao quyền: Đồng hành để cùng lớn lên
Trong một tổ chức, đặc biệt là tổ chức dành cho người khuyết tật (NKT), nơi hội tụ nhiều độ tuổi và hoàn cảnh khác nhau, việc lãnh đạo thích ứng là yếu tố then chốt để tạo sự gắn kết. Mỗi thế hệ có những suy nghĩ và cách tiếp cận riêng, nên thay vì phán xét hay áp đặt, điều quan trọng là biết lắng nghe và tôn trọng sự khác biệt ấy. Lãnh đạo và hội viên đều có những kỳ vọng nhất định dành cho nhau, nhưng đôi khi chính kỳ vọng quá cao lại tạo nên áp lực, dễ dẫn đến hiểu lầm hoặc thất vọng. Thay vì nghĩ rằng “mình làm được thì người khác cũng phải làm được như vậy”, các hội cần học cách đặt mình vào vị trí của nhau để thấu hiểu.
Điều cần ý thức sâu sắc, đó là “tổ chức Hội là tài sản chung, không thuộc về riêng một ai”. Khi mỗi người nhận ra mình là một phần không thể thiếu trong hành trình ấy, họ sẽ sẵn sàng góp sức bằng sự chủ động và nhiệt tâm.
Bên cạnh đó, một thách thức lớn của người khuyết tật là khi giao tiếp với xã hội bên ngoài, họ thường đối mặt với sự kỳ thị hoặc định kiến, dù là trong những tình huống rất đời thường như đi uống cà phê hay vào nhà hàng. Thay vì tự ái, tức giận hoặc thu mình lại, NKT cần học cách phản ứng bình tĩnh, khéo léo – bởi chính sự điềm đạm và tự tin ấy sẽ góp phần thay đổi cái nhìn của xã hội.
Trong nội bộ tổ chức, một lỗi phổ biến mà nhiều lãnh đạo dễ mắc phải là khi hội viên làm chưa đúng thì ngừng giao việc và tự làm thay. Điều đó không chỉ triệt tiêu cơ hội phát triển của người khác mà còn khiến tổ chức thiếu tính kế thừa. Giao quyền là một quá trình: không chỉ đơn thuần là phân việc, mà còn phải tạo điều kiện để người nhận nhiệm vụ hiểu rõ vai trò, mục tiêu, được hỗ trợ trong quá trình thực hiện, và được góp ý – phản hồi một cách tích cực, xây dựng.
Việc giao việc cần được thực hiện có chủ đích: xác định rõ công việc cần kỹ năng gì, tính cách thế nào, phù hợp với ai; đồng thời tạo không gian để hội viên đưa ra sáng kiến thay vì làm thay cho họ. Khi chọn người để trao quyền, cũng cần cân nhắc kỹ: ai thực sự có quyết tâm, ai sẵn sàng dấn thân, và hội đang cần những người như thế nào để phát triển trong tương lai. Những yếu điểm hiện có cũng cần được nhìn nhận rõ để có kế hoạch đào tạo phù hợp.
Một rào cản khác khi trao quyền là tâm lý sợ mất quyền hoặc không tin tưởng người khác có thể làm tốt như mình. Nhưng nếu lãnh đạo cứ giữ hết mọi việc, tổ chức sẽ không thể mở rộng. Ngược lại, nếu biết tin tưởng đúng lúc và đúng người, tổ chức sẽ có nhiều “cánh tay nối dài” đầy tiềm năng.
Cuối cùng, trong các mối quan hệ với đối tác, người lãnh đạo không nên là “người duy nhất có thể làm việc được”, mà cần chủ động tạo cơ hội, giới thiệu các thành viên trong Hội cho đối tác, nhằm gây dựng uy tín cho cả đội ngũ. Việc này không chỉ giúp tổ chức linh hoạt hơn mà còn góp phần phát triển đội ngũ kế thừa một cách bền vững.
Kế hoạch hành động: Cùng nhau vạch đường đi tới
Kết thúc chương trình, các Hội đã chủ động xây dựng kế hoạch hành động cho thời gian tới, nhận được những góp ý cụ thể, sát thực từ Thầy Nguyễn Văn Cử. Thầy cũng bày tỏ sẵn sàng tiếp tục đồng hành cùng các hội trong việc hướng dẫn xây dựng kế hoạch và viết dự án – nếu các hội có nhu cầu. Đây là một nguồn hỗ trợ quý giá để các hội từng bước hoàn thiện kỹ năng tổ chức, quản lý và tiếp cận các nguồn lực phát triển.
Chị Phí Thị Thúy – thành viên hội NKT Lâm Hà chia sẻ thêm: “Tôi đã tham gia cả hai khóa KLEP 2 và KLEP 3, và thực sự thấy rõ sự trưởng thành trong từng thành viên. Mọi người mạnh dạn hơn, tự tin chia sẻ hơn… Điều tôi ấn tượng nhất là bầu không khí cởi mở – không có ai đúng ai sai, chỉ có chia sẻ thật lòng. Không biết từ lúc nào mà tình cảm giữa lãnh đạo và hội viên lại gắn bó đến thế – thân thương, quý mến như người trong nhà.”
Hành trình ba ngày đã khép lại, không chỉ là không chỉ là những con số về thời gian hay khoảng cách di chuyển, mà là sự hiểu nhau thêm một chút, gắn bó hơn một chút, và cùng nhau nhìn rõ hơn những việc mình có thể làm tiếp theo. Cả đoàn trở về với tâm thế nhẹ nhàng, thực tế hơn, và sẵn sàng bắt đầu lại từ những điều nhỏ nhất.